Sızma zeytinyağı, Akdeniz mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biri olarak bilinir. Tarih boyunca sağlığın ve lezzetin sembolü olan bu mucizevi yağ, günümüzde de mutfakların baş tacı olmayı sürdürür. Ancak sızma zeytinyağı hakkında bilinmesi gereken pek çok detay var. Doğru saklama koşulları ve sağlıklı pişirme yöntemleri bunların en başında yer alır. Geniş kullanım alanı ile öne çıkan sızma zeytinyağı hakkında merak edilen diğe detaylara gelin, daha yakından bakalım.
1. Sızma Zeytinyağı Tanımı ve Üretim Koşulları
Sızma zeytinyağı; zeytinin soğuk sıkım yöntemi ile elde edilen en saf, doğal hâliyle tüketiciye sunulan türüdür. Üretim süreci son derece hassas olduğundan özen gerektirir. Sızma zeytinyağı üretimi, zeytinlerin erken hasat edilerek özenle toplanmasıyla başlar. Bu noktada zeytinlerin olgunluk durumu, yağın kalitesini doğrudan etkiler. Olgunlaşmış zeytinler, elle veya mekanik yöntemlerle toplandıktan sonra hemen yıkama işlemine tabi tutulur.
Yıkama işleminin ardından zeytinler öğütülerek hamur hâline getirilir. Elde edilen püre 27°C'nin altında tutulur, böylece yağın besin değeriyle aroması korunmuş olur. Daha sonra düşük sıcaklıkta (27°C'nin altında) soğuk sıkım yöntemi ile sıkılır. Soğuk sıkım zeytinyağının doğal aromalarının ve besin değerlerinin korunmasını sağlaması açısından en önemli aşamadır. Elde edilen yağ, daha sonra süzülerek şişelenir. Bu süreçte hiçbir kimyasal veya ısıl işlem uygulanmadığı için sızma zeytinyağı en doğal hâliyle satışa sunulur.
2. Sızma Zeytinyağının Diğer Zeytinyağı Türlerinden Farkı
Zeytinyağı türleri arasında en kaliteli ve besleyici olanı sızma zeytinyağıdır. Piyasada bulunan diğer zeytinyağı türleri arasında naturel zeytinyağı, rafine zeytinyağı, riviera zeytinyağı da yer alır. Ancak sızma zeytinyağının en ayırt edici özelliği asitlik oranıdır. Sızma zeytinyağı %0,8'in altında olan en doğal, işlenmemiş zeytinyağı türüdür. Diğer zeytinyağı türlerinin özellikleri ise şöyle sıralanabilir:
- Doğal zeytinyağı, sızma zeytinyağına benzer üretim sürecine sahiptir ancak asitlik oranı %2'ye kadar çıkabilir. Sızma zeytinyağı kadar saf ve besleyici olmayabilir.
- Rafine zeytinyağı,yüksek asitlik oranına sahip zeytinyağlarının kimyasal ve fiziksel işlemlerden geçirilmesi ile elde edilir. Bu süreçte zeytinyağının tat - koku özellikleri büyük ölçüde kaybolur, bu nedenle daha nötr tada sahiptir.
- Riviera zeytinyağı, rafine zeytinyağının belirli oranda naturel zeytinyağı ile karıştırılmasıyla üretilir. Karışım, rafine zeytinyağının nötr tadıyla naturel zeytinyağının aromasını bir araya getirir.
3. Sızma Zeytinyağının Sağlığa Faydaları
Soğuk sıkım zeytinyağı, besin değerleri ile kalp sağlığı için faydalı olan seçeneklerin başında yer alır. Özellikle içerdiği yüksek miktarda doymamış yağ asitleri ve antioksidanlar kalp damar sisteminin korunmasına yardımcı olur. Ayrıca iltihaplanmayı azaltan, hücreleri serbest radikallerin zararlı etkilerinden koruyan antioksidanlar bakımından da zengindir. Sızma zeytinyağının diğer faydaları ise şöyle sıralanabilir:
- Sızma zeytinyağının içerdiği oleik asit, kalp sağlığını destekleyerek kalp krizi ve felç riskini azaltmaya yardımcı olur. Aynı zamanda kandaki iltihaplanmayı azaltarak arterlerin sağlığını destekleyebilir.
- Polifenoller adı verilen güçlü antioksidanlar içeren sızma zeytinyağı bu bileşenler sayesinde vücuttaki oksidatif stresi azaltarak kronik hastalıklara karşı koruma sağlayabilir.
- Zeytinyağında bulunan oleocanthal adlı bileşik, non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlara benzer şekilde iltihaplanmayı azaltıcı etkiye sahiptir. Bu nedenle, sızma zeytinyağı düzenli tüketildiğinde vücutta iltihaplanma kaynaklı hastalıkların riskini azaltabilir.
4. Sızma Zeytinyağının Cilt Sağlığına Faydaları
Zeytinyağı, uzun yıllardır kozmetikte ve cilt bakım ürünlerinde kullanılır. Bunun nedeni ise içerdiği E vitamini ve diğer antioksidanların cildin nemli kalmasını sağlamasıdır. Sızma zeytinyağı, doğal nemlendirici olarak ciltteki nemi hapsederek kurumasını önlemeye yardımcı olur. Zeytinyağını cilt üzerine doğrudan uygulayabilir veya maskelerinize ekleyebilirsiniz.
Sızma zeytinyağının antioksidan etkileri, ciltteki serbest radikalleri nötralize ederek yaşlanma belirtilerini geciktirmeniz için destekleyici görev üstlenebilir. Düzenli kullanıldığında ciltteki ince çizgi ve kırışıklıkların görünümünü azaltmaya katkıda bulunur. Egzama ve sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarının semptomlarını hafifletmede kullanılabilir. Ancak kullanım öncesinde cilt sorunlarınıza uygunluğundan emin olmak için doktorunuza danışmanızda fayda var.
5. Sızma Zeytinyağının Saklama Koşulları ve Raf Ömrü Uzatma
Sızma zeytinyağının tazeliğini koruyabilmek adına doğru saklama yöntemlerini bilmek büyük önem taşır. Zeytinyağı, özellikle ışık ya da havayla temas ettiğinde bozulabilen bir üründür. Dolayısıyla zeytinyağını serin ve karanlık yerde, hava geçirmez kaplarda saklamanız gerekir. Ayrıca şişeyi açtıktan sonra 6 ay içinde tüketmeniz yağın besin değerlerini kaybetmeden kullanmanızı sağlar.
İdeal zeytinyağı saklama koşulları 10-15°C arasında serin ortam ve karanlık bir alandır. Bu sayede zeytinyağı şişelerini doğrudan güneş ışığından uzak tutarak yağın oksidasyonunu engelleyebilirsiniz. Bununla birlikte konserveler, bakliyatlar ve diğer yiyeceklerde olduğu gibi hava geçirmez kaplar kullanarak da oksidasyonunu önleyebilirsiniz.
Sızma zeytinyağını saklarken bakteri üremesini engellemek açısından cam ve çelik gibi hijyenik saklama kapları kullanabilirsiniz. Bu noktada plastik kapların zeytinyağına zararlı kimyasallar salabilme olasılığı bulunduğu için cam veya çelik malzeme tercih etmenizde fayda var.
6. Sızma Zeytinyağının Besin Değerleri ve İçerdiği Vitaminler, Mineraller
Sızma zeytinyağı, vücut için gerekli olan birçok besin öğesine sahiptir. Sağlıklı yağ asitleri, E vitamini, K vitamini gibi çeşitli antioksidanlar bakımından zengindir. Yağ asidi açısından ise omega-3 ve omega-6 ihtiyacını büyük ölçüde karşılar. Bu yağlar, kalp sağlığı için faydalı olmanın yanı sıra kötü kolesterolü düşürmeye de yardımcı olur.
Bazı mineraller ve vitaminler de içeren sızma zeytinyağı, özellikle E ve K vitamini bakımından zengin olmasıyla bilinir. K vitamini, kanın pıhtılaşmasını düzenleyen kemik sağlığını destekleyen bileşenlerden biridir. Bununla birlikte sızma zeytinyağında az miktarda demir, kalsiyum, potasyum gibi mineraller de bulunur.
7. Yemek Pişirme ve Zeytinyağı Dumanlanma Noktası
Sızma zeytinyağı, yemeklerde sıklıkla kullanılan sağlıklı seçenekler arasında yer alır. Ancak her yağın bir dumanlanma noktası vardır ve bu nokta aşıldığında yapısı bozularak zararlı bileşikler oluşturabilir. Sızma zeytinyağının dumanlanma noktası yaklaşık 190-210°C arasındadır. Bu ısıya dayanıklılık aralığı, pek çok yemek pişirme yöntemi için güvenlidir. Önemli olan dumanlanma noktasını aşmamak, yağı aşırı ısıya maruz bırakmamaktır. Buna göre zeytinyağının pek çok sıcaklıkta yemek pişirmeye uygun olduğu söylenebilir. Bilinenin aksine sızma zeytinyağı, diğer bitkisel yağlara kıyasla oldukça dayanıklıdır. Yüksek sıcaklıklarda bile besin değerlerinin büyük kısmını koruyarak yemekleri lezzetlendirebilir.
8. Zeytinyağı Türleri Farkları ve Besin Değerleri Karşılaştırması
Zeytin türleri gibi zeytinyağlarının arasında da besin değerleri ve lezzet açısından bazı farklar bulunur. Sızma zeytinyağı, en yüksek besin değerlerine ve en saf tada sahip olan türdür. Diğer zeytinyağı türleri ile karşılaştırıldığında sızma zeytinyağı daha fazla antioksidan ve tekli doymamış yağ asidi içerir. Sızma zeytinyağı soğuk sıkım yöntemi ile üretilirken diğer zeytinyağı türleri çeşitli kimyasal, ısıl, fiziksel işlemlerden geçirilir. Bu işlemler zeytinyağı tat farklarının meydana gelmesine neden olur. Lezzet açısından ise diğer zeytinyağı türleri ile kıyaslandığında daha zengin, meyvemsi bir tada sahiptir. Sızma zeytinyağı, orijinal tadını büyük oranda korusa da bazen zeytinin türüne göre hafif acılık ve baharatlı bir aroma da içerebilir.
9. Sızma Zeytinyağı Kullanım Alanları
Yemeklerde kullanılan sızma zeytinyağı; salatalar, soslar, kızartmalar ve fırın yemeklerinde sıklıkla tercih edilir. Salatalarda sos olarak kullanılan bu yağ; ekmekleri lezzetlenditmede, kızartmalarda ve fırın yemeklerinde kendine yer bulabilir. Sızma zeytinyağı bazı yemeklerin ön hazırlığında, marinasyon malzemelerinin içerisinde de yer alabilir. Et ürünlerini marine ederken, makarna ve dip sos hazırlarken sızma zeytinyağından yararlanabilirsiniz.
Kendine has tadı ve aroması ile yemeklere lezzet katan zeytinyağları için Oleamea ürünlerine göz atabilir, ihtiyacınıza göre set ya da tekli ürünleri alabilirsiniz.
https://www.heart.org/en/news/2022/09/28/the-benefits-of-adding-a-drizzle-of-olive-oil-to-your-diet
https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-benefits-of-olive-oil
https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/what-should-you-eat/fats-and-cholesterol/types-of-fat/
https://www.aboutoliveoil.org/what-is-the-best-cooking-temperature-for-olive-oil
https://www.seriouseats.com/cooking-with-olive-oil-faq-safety-flavor